Báo cáo phân tích hội nghị giao lưu đa văn hóa DIHAC lần thứ 27

Trao quyền hòa nhập kỹ thuật số thông qua bữa ăn và tình bạn: Học hỏi từ ‘Kết nối ảo’ của Michigan Hoa Kỳ và ‘Tủ lạnh cộng đồng’ của Singapore

Đặng Cao Khoa, Nguyễn Hoàng Thùy Linh, Võ Huệ Mân, Paul P. Freddolino, Elizabeth Teo, Myo Nyein Aung và Rohit Prasad

Report in English  Report in Japanese Report in Thai  Report in Spanish

Cộng đồng cao tuổi khỏe mạnh hòa nhập kỹ thuật số (DIHAC) là một nghiên cứu đa văn hóa chủ yếu có trụ sở tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và Thái Lan và hiện đang mở rộng sang Ấn Độ và Malaysia thông qua các mạng lưới và hợp tác tích cực.

Trong khuôn khổ dự án, chúng tôi tổ chức các cuộc họp đa văn hóa định kỳ hai tháng một lần nhằm giới thiệu những sáng kiến đổi mới và thực tiễn địa phương liên quan đến già hóa lành mạnh và hòa nhập kỹ thuật số từ nhiều quốc gia trên thế giới. Ở cuộc họp đa văn hóa DIHAC lần thứ 27, chúng tôi đã mời các diễn giả đến từ Đại học Bang Michigan (Hoa Kỳ) và Đại học Khoa học Xã hội Singapore để cùng thảo luận về cách các mối quan hệ cộng đồng đang góp phần thúc đẩy người cao tuổi hòa nhập cả về mặt kỹ thuật số lẫn xã hội, thông qua các chương trình bữa ăn và thực phẩm cộng đồng. Cuộc họp được tổ chức vào ngày 20 tháng 2 năm 2025.

PGS. TS. Myo Nyein Aung, nghiên cứu viên chính của nghiên cứu DIHAC, bắt đầu cuộc họp bằng lời chào mừng và giao lưu cùng các đại biểu tham dự. Cuộc họp sau đó được giao cho chủ tịch, Ông Rohit Prasad, Giám đốc điều hành của HelpAge Ấn Độ. Cả PGS. TS. Myo và Ông Prasad đều đóng góp cho các cuộc họp của UNESCAP ở Trung Quốc và Bali, Indonesia vào năm ngoái. Ông Prasad là một giám đốc điều hành nổi tiếng với nhiều năm kinh nghiệm quản lý trong công tác xã hội và kinh doanh. Ông hiện là một nhân tố quan trọng trong HelpAge Ấn Độ trong việc cải thiện sức khỏe và hạnh phúc của người cao tuổi. Cuộc họp có sự tham dự của hơn 40 đại biểu đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Malaysia, Lào, Trung Quốc, Hồng Kông, Ấn Độ, Bỉ, Ukraine, Châu Âu và Hoa Kỳ bao gồm các bên liên quan nhà nước và tư nhân, các quan chức UNESCAP và Ngân hàng Thế giới, các bác sĩ y khoa, chuyên gia lão hóa khỏe mạnh, nhà nghiên cứu và sinh viên sau đại học trong các lĩnh vực y tế toàn cầu, y tế công cộng, lão khoa xã hội và công nghệ lão khoa.

Trong lời phát biểu khai mạc, Chủ tịch Rohit Prasad đánh giá cuộc họp nghiên cứu DIHAC là một nỗ lực hợp tác ý nghĩa giữa các nhà nghiên cứu và chuyên gia về người cao tuổi đến từ nhiều múi giờ và khu vực địa lý khác nhau.

Tiếp đó, ông trình bày ngắn gọn về hoạt động của HelpAge Ấn Độ, một tổ chức hướng tới hỗ trợ người cao tuổi dễ bị tổn thương về kinh tế – xã hội, thông qua các dịch vụ cộng đồng, nghiên cứu và vận động chính sách, với mục tiêu thúc đẩy quá trình lão hóa khỏe mạnh tại Ấn Độ.

Ông Prasad cũng nhấn mạnh những chuyển biến trong quá trình số hóa hiện nay tại Ấn Độ, đặc biệt là khoảng cách kỹ thuật số giữa khu vực thành thị và nông thôn, và tác động của điều này đối với người cao tuổi. Ông kêu gọi cần giảm thiểu phân biệt tuổi tác trong tiếp cận công nghệ, đồng thời thúc đẩy việc thiết kế công nghệ thân thiện với người dùng và đảm bảo quyền riêng tư – những yếu tố then chốt trong bối cảnh y tế và công nghệ kỹ thuật số đang ngày càng gắn kết chặt chẽ. Đây được xem là một thông điệp quan trọng cho Thập kỷ Lão hóa Khỏe mạnh.

Hình: Chủ tịch, Ông Rohit Prasad, diễn giả, khán giả quốc tế và nhóm nghiên cứu DIHAC tại hội nghị DIHAC lần thứ 27

Bài thuyết trình 1: Kết nối ảo: Ba chiến lược để nâng cao kiến thức kỹ thuật số của người cao tuổi khó tiếp cận

Diễn giả đầu tiên là GS. TS. Paul P. Freddolino, Trường Công tác Xã hội, Trường Khoa học Xã hội, Đại học Bang Michigan, Hoa Kỳ. Giáo sư Freddolino đã giới thiệu ba chiến lược của các chương trình trao quyền kỹ thuật số được thực hiện trong các cộng đồng ở bang Michigan, nơi 19,3% dân số trên 65 tuổi và 16 cơ quan khu vực làm việc để hỗ trợ người cao tuổi. Ở vùng tuyết rơi của Michigan, các sáng kiến bữa ăn giao tận nhà (Bữa ăn lưu động) giúp người cao tuổi sống một mình đáp ứng các nhu cầu cơ bản của họ [1]. Các chương trình trao quyền kỹ thuật số được khởi động từ năm 2021, dựa trên ý tưởng rằng công nghệ có thể giảm sự cô lập xã hội và người cao tuổi có thể vượt qua các rào cản đối với việc tiếp thu công nghệ kỹ thuật số với sự giúp đỡ của những người thân thiết và đáng tin cậy, được gọi là chuyên gia ấm áp [2]. Ba dự án được trình bày chi tiết dưới đây.

Trong Dự án 1, được gọi là Mô hình ‘Bàn ảo’, các người giao bữa ăn tận nhà đáng tin cậy (người hướng dẫn gần gũi) đã tham gia vào các chương trình đào tạo kiến thức kỹ thuật số cho người nhận bữa ăn giao tận nhà. Các tài liệu in màu và máy tính bảng có truy cập internet đã được phân phát cho những người tham gia. Một khóa học kỹ năng công nghệ thông tin – truyền thông cốt lõi kéo dài 8-12 tuần bao gồm việc sử dụng thiết bị cơ bản, giao tiếp xã hội và các chủ đề mà người tham gia lựa chọn. Tiếp theo là khóa học chăm sóc sức khỏe từ xa kéo dài 6-8 tuần. Ngoài ra, một cuộc trò chuyện hàng tuần với một tình nguyện viên và một buổi giao lưu trực tuyến qua Zoom hai tháng một lần được bao gồm trong chương trình.

Về các phát hiện đánh giá, đã có sự gia tăng đáng kể về số lượng và tần suất sử dụng các công nghệ kỹ thuật số khác nhau của những người tham gia ở thời điểm giữa và duy trì cho đến sau thử nghiệm.  Ông giải thích rằng những thay đổi về hiệu quả sử dụng máy tính, sự cô đơn và các thông số tâm lý khác dự kiến sẽ được quan sát thấy với cường độ đào tạo nhiều hơn nữa và các kỹ năng dự kiến sẽ tăng lên theo thời gian. Các mối quan hệ đáng tin cậy được chứng minh là có hiệu quả đối với việc tuyển dụng, giữ chân và hài lòng với các chương trình kiến thức kỹ thuật số. Ngoài kiến thức kỹ thuật số, người lớn tuổi còn được hưởng lợi từ việc hình thành mối quan hệ xã hội với các huấn luyện viên. Những thách thức như nguồn nhân lực cho huấn luyện viên, tình nguyện viên và các kế hoạch bền vững về kinh tế cần được xem xét để thực hiện trong tương lai.

Như một sự tiếp nối, ‘Bàn ảo II’ đã được thực hiện giữa những người nhận bữa ăn tập trung (bữa ăn nhóm) tại các trung tâm cao cấp trong khu vực Detroit. Những người tham gia là những người lớn tuổi có thu nhập thấp cần hỗ trợ và dịch vụ sở hữu điện thoại thông minh. Nội dung chăm sóc sức khỏe từ xa dựa trên điện thoại di động được phát triển theo cách tiếp cận có sự tham gia với sinh viên tốt nghiệp chương trình này. Đào tạo kiến thức kỹ thuật số được thực hiện trong môi trường nhóm.

Trong Dự án 3, ‘Kết nối ảo’, ngoài việc đào tạo người nhận bữa ăn giao tận nhà và người nhận bữa ăn tại các điểm tập trung, một chiến lược mới là ‘đào tạo người chăm sóc’ đang được thực hiện. Cả ba mô hình đều được thực hiện đồng thời ở sáu quận khác nhau ở Michigan để tìm hiểu chiến lược nào hiệu quả trong tình huống nào. Các chương trình đào tạo kiến thức kỹ thuật số dự kiến sẽ tăng cường sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe từ xa ở người cao tuổi và kết nối các cơ quan chăm sóc với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc ảo. Bất chấp những thách thức về công nghệ và nguồn nhân lực, các chương trình kiến thức kỹ thuật số đang kết nối các gia đình, giảm sự cô đơn và cô lập xã hội, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi. Các kế hoạch trong tương lai bao gồm cung cấp đào tạo kiến thức kỹ thuật số bằng cách hợp tác với các doanh nghiệp tập trung vào cộng đồng để tăng khả năng tiếp cận, tiếp cận với các nhóm dân tộc thiểu số và khó tiếp cận, đồng thời mở rộng quy mô sang các quận khác.

• Các mối quan hệ đáng tin cậy có thể khuyến khích người cao tuổi tham gia vào các chương trình nâng cao kiến thức số.
• Các chiến lược trao quyền kỹ thuật số khác nhau có thể được thực hiện, phù hợp với bối cảnh cộng đồng và huy động các nguồn lực cộng đồng.

Sau bài thuyết trình của Giáo sư Freddolino, Chủ tịch, Ông Prasad đã đánh giá các chương trình Đổi mới Xã hội Dựa vào Cộng đồng (CBSI) được thực hiện trong các môi trường khác nhau. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác định môi trường thích hợp để mở rộng quy mô. Về việc lựa chọn người tham gia, những người tham gia được tuyển dụng ban đầu không am hiểu về công nghệ và tham gia thông qua thông tin họ nhận được từ các tài xế bữa ăn giao tận nhà của họ. Các mối quan hệ xã hội được phát triển thông qua huấn luyện có thể đã tạo điều kiện cho người tham gia duy trì chương trình. Về hỗ trợ gia đình cho việc đào tạo kiến thức kỹ thuật số, diễn giả đề cập rằng mối quan tâm của gia đình về gian lận và lừa đảo đã ngăn cản một số người lớn tuổi tham gia vào các chương trình, trong khi một số gia đình thấy giá trị của việc người cao tuổi áp dụng công nghệ kỹ thuật số. Trả lời các câu hỏi về đánh giá mức độ kỹ năng kỹ thuật số, diễn giả giải thích rằng các kỹ năng hoạt động cơ bản như g-mail và ảnh được kiểm tra sau mỗi buổi và nội dung được lặp lại ở phiên tiếp theo khi cần thiết.

Bài thuyết trình 2: Trao quyền cho cộng đồng để hỗ trợ vấn đề lão hóa dân số ở một thị trấn Đông Bắc ở Singapore

Diễn giả thứ hai là Bà Elizabeth Teo, Thạc sĩ Khoa học, Giám đốc Dự án, Đại học Khoa học Xã hội Singapore (SUSS), Ủy viên Hội đồng Quận, Hội đồng Phát triển Cộng đồng Đông Bắc, Singapore và Bác sĩ Lão khoa Cộng đồng, đến từ Singapore. Bà Elizabeth có động lực xây dựng năng lực đào tạo, tiên phong với Giáo sư Carol Ma, đồng nghiên cứu viên chính của nghiên cứu DIHAC tại Singapore. Cùng với chồng, bà đã thành lập dự án đang diễn ra. Dự án trao quyền cho cộng đồng có trụ sở tại một thị trấn của Hội đồng Phát triển Cộng đồng Đông Bắc Singapore. Singapore là một quốc gia đa chủng tộc và mỗi khối căn hộ có các nhóm chủng tộc khác nhau. Trước đại dịch, Bà Elizabeth và các tình nguyện viên từ cộng đồng đã tổ chức các hoạt động giúp đỡ người cao tuổi, hộ gia đình có thu nhập thấp và viện dưỡng lão về thực phẩm, tiện ích như các chương trình trao quyền cho cộng đồng. Trong thời gian đại dịch, tất cả các hoạt động đều trực tuyến. Kết nối trực tiếp bị giảm, dẫn đến sự cô lập xã hội. Để hạn chế điều này, hàng tạp hóa và nhu yếu phẩm sinh hoạt được giao đến nhà của người cao tuổi hàng tuần để kiểm tra sức khỏe của họ.

Tuy nhiên, khi các hạn chế về đại dịch được dỡ bỏ, quan trọng là phải tái hòa nhập người cao tuổi vào cuộc sống xã hội của họ và giữ cho họ kết nối với quá trình lão hóa tích cực. Do đó, chương trình ‘Tủ lạnh cộng đồng’ được thiết lập để cung cấp hỗ trợ xã hội liên tục cho người cao tuổi và giúp họ xây dựng lại các kết nối xã hội của mình. Tủ lạnh cộng đồng đã được lắp đặt trong các khu sinh hoạt nơi những người trên 65 tuổi cư trú. Thực phẩm và rau quả được giải cứu từ các siêu thị và cửa hàng, cùng với các sản phẩm từ các khu vườn cộng đồng, được thu thập và cung cấp trong tủ lạnh cho bất kỳ ai có nhu cầu. Bởi vì tủ lạnh chứa thức ăn và rau củ được đặt trong khu vực sống của người lớn tuổi, họ cảm thấy có trách nhiệm và được trao quyền để quản lý. Cùng với các tình nguyện viên, người lớn tuổi tham gia đóng gói lại, bảo quản thực phẩm và bảo trì tủ lạnh cộng đồng. Thứ Bảy hàng tuần, người lớn tuổi tụ tập tại địa điểm tủ lạnh không chỉ để lấy thức ăn mà còn giao lưu với bạn bè và hàng xóm. Trong một số khu vực, người lớn tuổi tổ chức bữa ăn bằng cách sử dụng thức ăn từ tủ lạnh, sau đó họ chia sẻ với những người khác. Diễn giả đề cập rằng sự thành công của chương trình này bao gồm sự hỗ trợ từ lãnh đạo, hợp tác cộng đồng, tài trợ và đóng góp bền vững từ các tình nguyện viên. Người lớn tuổi cảm thấy được trao quyền và được công nhận nhiều hơn khi nỗ lực của họ được chia sẻ công khai thông qua các phương tiện truyền thông, dẫn đến tác động lớn hơn.

Chương trình ‘Tủ lạnh Cộng đồng’ tạo cơ hội cho người cao tuổi kết nối xã hội, phát triển ý thức sở hữu và tạo ra mục đích tham gia các hoạt động cộng đồng.

Những lợi ích gián tiếp từ chương trình ‘Tủ lạnh Cộng đồng’ bao gồm việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội ‘WhatsApp’ để kết nối và giao tiếp về các hoạt động cộng đồng, điều này có thể tăng cường việc sử dụng công nghệ kỹ thuật số của người lớn tuổi.

Diễn giả đã mời những người tham gia đặt câu hỏi và giải quyết những vấn đề chính được nêu bật trong cuộc họp. Về các chương trình đào tạo kiến thức kỹ thuật số chính thức để ngăn chặn gian lận và lừa đảo, Cơ quan Thông tin và Kỹ thuật số Singapore (IMDA) đào tạo ‘Đại sứ kỹ thuật số’ để giúp người cao tuổi giải quyết các vấn đề về thiết bị kỹ thuật số của họ ở cấp độ cộng đồng. Tủ lạnh cộng đồng đóng vai trò là cơ hội cho những người tham gia đồng đẳng chia sẻ thông tin thông qua ‘Đại sứ kỹ thuật số’. Về vệ sinh và an toàn thực phẩm khi chuẩn bị bữa ăn, người lớn tuổi tuân theo các quy tắc địa phương và thức ăn được phục vụ tại bàn và không mang đi. Các yếu tố văn hóa và tôn giáo được xem xét khi chuẩn bị bữa ăn. Các phương tiện truyền thông xã hội như WhatsApp được sử dụng để chia sẻ thông tin về chương trình và lên kế hoạch cho các sự kiện. Một trong những người tham gia cho rằng đánh giá có thể được thực hiện thông qua đánh giá trao quyền và ghi lại những câu chuyện thành công của họ.

Như một lời kết, Chủ tịch tóm tắt rằng thực phẩm và bữa ăn là những khía cạnh độc đáo kết nối những người lớn tuổi vượt qua ranh giới chủng tộc, dân tộc và các thế hệ. Đầu tiên, điều quan trọng là phải giải quyết tiếng nói và lựa chọn của người lớn tuổi. Thứ hai, sức khỏe xã hội, chẳng hạn như kết nối xã hội và giảm cô đơn, cũng quan trọng đối với người lớn tuổi như sức khỏe thể chất và tinh thần của họ. Cuối cùng, đánh giá sự thay đổi và đo lường lợi ích của các can thiệp có thể cần các phương pháp tiếp cận đa chiều. Cuộc họp đã kết thúc thành công tốt đẹp với thông báo về cuộc họp DIHAC lần thứ 28 sắp tới vào tháng Tư.

Báo cáo phiên bản tiếng Việt này là sự hợp tác giữa Cộng đồng cao tuổi khỏe mạnh hòa nhập kỹ thuật số (DIHAC) và Trường Đại học Y-Dược, Đại học Huế, Việt Nam

Tài liệu tham khảo

1. Services, Michigan Department of Health & Human Services., Home-Delivered Meals (Wheels on Meals).
2. Hänninen, R., S. Taipale, and R. Luostari, Exploring heterogeneous ICT use among older adults: The warm experts’ perspective. New Media & Society, 2021. 23(6): p. 1584-1601.

Nhóm tác giả

Thạc sĩ Đặng Cao Khoa, Giảng viên tại Khoa Y tế Công cộng, Trường Đại học Y-Dược, Đại học Huế, Việt Nam

Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hoàng Thùy Linh, Trưởng Bộ môn Dịch tễ học – Thống kê y tế & Dân số, Khoa Y tế Công cộng, Trường Đại học Y-Dược, Đại học Huế, Việt Nam

Tiến sĩ, Bác sĩ Võ Huệ Mân, Tiến sĩ tại ASEAN Centre for Active Ageing and Innovation

Giáo sư, Tiến sĩ Paul P. Freddolino, Giáo sư tại Trường Công tác Xã hội, Trường Cao đẳng Khoa học Xã hội, Đại học Bang Michigan, Hoa Kỳ

Thạc sĩ khoa học tự nhiên Elizabeth Teo, Giám đốc Dự án Chương trình tại Đại học Khoa học Xã hội Singapore (SUSS), Ủy viên Hội đồng Quận (Hội đồng Phát triển Cộng đồng Đông Bắc, Singapore) và Bác sĩ Lão khoa Cộng đồng, Singapore

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Myo Nyein Aung, Phó Giáo sư tại Khoa Nghiên cứu Sức khỏe Toàn cầu, Trường Y khoa Sau đại học, Đại học Juntendo, Tokyo, Nhật Bản

Thạc sĩ Quản trị kinh doanh Rohit Prasad, Giám đốc điều hành của HelpAge Ấn Độ.